Dlaczego upadł Związek Radziecki? Przyczyny i skutki dla Polski, Europy i świata

Abstrakt

Celem niniejszego artykułu jest analiza przesłanek wewnętrznych i międzynarodowych upadku Związku Radzieckiego oraz jego skutków dla Polski i jej miejsca w Europie Środkowej i Wschodniej. Ukazuje on zmiany geopolityczne, które dokonały się wówczas w Europie i na świecie oraz ich wpływ na reorientację polityki zagranicznej Polski na przełomie XX i XXI wieku. W artykule staram się odpowiedzieć na kilka pytań oraz weryfikuję kilka tez i hipotez związanych z upadkiem ZSRR. Główną tezą jest konstatacja, że do upadku Związku Radzieckiego oprócz przyczyn wewnętrznych w dużym stopniu przyczyniła się ówczesna sytuacja międzynarodowa w Europie i na świecie, w tym “jesień ludów 1989” w państwach Europy Środkowej i Wschodniej. Przeprowadzona analiza pokazuje, że upadek Związku Radzieckiego miał pozytywne znaczenie dla Europy, świata i Polski oraz jej polityki zagranicznej. Przyczynił się do zakończenia zimnej wojny, upadku ładu jałtańsko-poczdamskiego i rozpoczęcia budowy nowego porządku międzynarodowego. Polityka zagraniczna Polski po upadku ZSRR była zgodna z polską racją stanu i miała istotne znaczenie dla Europy Środkowej i Wschodniej. Została oparta na systemie euroatlantyckim i bliskich relacjach z Niemcami, Francją, Wielką Brytanią, Stanami Zjednoczonymi oraz z państwami Europy Środkowej i Wschodniej. Przy pisaniu artykułu wykorzystałem teorię realizmu klasycznego, teorię polityki zagranicznej państwa i teorię konstruktywizmu oraz takie metody badawcze jak opis i krytyczną analizę dokumentów i literatury przedmiotu. Bazę źródłową stanowią polsko- i obcojęzyczne dokumenty publikowane, prace zwarte, artykuły i studia oraz informacje z prasy.