Nakłady na pomoc prawną w Polsce. Czy można osiągnąć więcej?

Abstrakt

Artykuł niniejszy przedstawia szacunki kosztów funkcjonowania bieżącego,
nieodpłatnego systemu poradnictwa prawno-obywatelskiego w Polsce.
Ze względu na brak twardych danych zaproponowano autorskie procedury
pomiaru. Wyróżniono dwie metody wyceny: quasi-rynkową oraz quasi-budżetową.
Zgodnie z pierwszą publiczne koszty funkcjonowania nieformalnego
systemu pomocy prawno-obywatelskiej wyniosły w 2012 roku 540 milionów
złotych. Wielkość tę uzyskano na podstawie informacji o ogólnej liczebności
udzielonych porad oraz ich rozkładzie ze względu na stopień trudności/
czasochłonności. W metodzie drugiej, w zależności od dostępności danych
oraz specyfiki podmiotów udzielających porad prawno-obywatelskich, zaproponowano
trzy warianty pomiaru. Wycena łącznych kosztów według procedury
quasi-budżetowej wyniosła 514 milionów złotych. Uzyskany rezultat jest
zatem bliski wielkości otrzymanej w metodzie quasi-rynkowej, co wydaje się
wzmacniać wiarygodność analizy. W świetle uzyskanych wyników stwierdzić
można, że wysokość publicznych nakładów na funkcjonowanie niezinstytucjonalizowanego
sytemu pomocy prawno-obywatelskiej jest nie niższa niż
500 milionów złotych rocznie. Artykuł podejmuje również próbę szacunku
kosztów wdrożenia zinstytucjonalizowanej reformy systemu pomocy prawnoobywatelskiej
w Polsce. Główną przesłanką przeprowadzonych rachunków
jest spostrzeżenie, że zreformowany system nie zastąpi, ale jedynie uzupełni
istniejący, nieformalny system poradnictwa. Całkowite zastąpienie systemów
byłoby bowiem nieefektywne ekonomicznie, gdyż zakładałoby likwidację
dotychczasowych mniej kosztownych rozwiązań. Kluczowym elementem analizy
jest ustalenie wielkości niezaspokojonego popytu na usługi nieodpłatnego
poradnictwa, jak również przepływu beneficjentów z dotychczasowego systemu
do systemu nowego, łącznie z odpływem z sektora usług komercyjnych.

Adekwatne parametry przejścia zostały wydedukowane na podstawie wyników
ankietowego, reprezentatywnego badania beneficjentów i usługodawców
obecnego systemu. Górny pułap szacunku kosztów wdrożenia systemu pełnej,
nieograniczonej dostępności do pomocy prawno-obywatelskiej stanowi kwota
180 milionów złotych.